INDUSTRIA ALTZAN
XIX. mendean
JXUwMDM5JXUwMDBkJXUwMDA4JXUwMDA1JXUwMDBhJXUwMDBlJXUwMDExJXUwMDE1
handiak gertatu ziren gizartean.
JXUwMDE2JXUwMDJiJXUwMDBlJXUwMDBhJXUwMDFiJXUwMDFiJXUwMDEzJXUwMDFiJXUwMDFkJXUw
MDBlJXUwMDFiJXUwMDBh
, artisautzak eta ontzigintzak lehentasuna galdu eta
JXUwMDMxJXUwMDA3JXUwMDBhJXUwMDExJXUwMDA2JXUwMDA3JXUwMDA2JXUwMDFiJXUwMDA4JXUw
MDBkJXUwMDA1JXUwMDEzJXUwMDFiJXUwMDFiJXUwMDEzJXUwMDA2
masiboa gailendu zen; industria-iraultza deitu zitzaion garai honi. Lege berriak egin eta
JXUwMDNkJXUwMDE3JXUwMDAwJXUwMDE3JXUwMDE1JXUwMDE5JXUwMDBkJXUwMDAxJXUwMDA0JXUw
MDBh
, burdinbideak, banketxeak, garraio eta industria berri asko sortu ziren. Lantegi handi hauek aurrera ateratzeko,
JXUwMDNkJXUwMDE2JXUwMDE4JXUwMDFl
lan asko behar zuten. Horregatik, inguruetan bizi ziren
JXUwMDM2JXUwMDBiJXUwMDBlJXUwMDBhJXUwMDFiJXUwMDFiJXUwMDEzJXUwMDFi
eta artisau askok industrian lan egitera pasatzeko erabakia hartu zuten, eta beste askorentzat aukera
JXUwMDNhJXUwMDAzJXUwMDBhJXUwMDBhJXUwMDEzJXUwMDAwJXUwMDEz
izan zen, beste lanik ez zegoelarik.
Garai honek
JXUwMDM1JXUwMDA0JXUwMDBlJXUwMDE1JXUwMDEzJXUwMDFiJXUwMDEzJXUwMDA2
handiak eragin zituen. Landa-ingurutik hirirako migrazioa oso traumatikoa izan zen jendea askorentzat; nekazaritza-lana ere oso
JXUwMDNmJXUwMDA4JXUwMDA4JXUwMDA4JXUwMDFkJXUwMDAwJXUwMDEz
zen, baina hiriak naturarekin haustea eta
JXUwMDMzJXUwMDFlJXUwMDAxJXUwMDA3JXUwMDEyJXUwMDA1JXUwMDExJXUwMDA3JXUwMDEz
handiko inguruan bizitzea eragin zien. Geroago, XX. mendean batez ere,
JXUwMDMxJXUwMDA3JXUwMDBhJXUwMDExJXUwMDA2JXUwMDA3JXUwMDA2JXUwMDFiJXUwMDA4JXUw
MDEzJXUwMDFiJXUwMDAy
gabeko urrunagoko beste lurralde batzuetatik ere etortzen hasi ziren asko eta asko,
JXUwMDI4JXUwMDFmJXUwMDBkJXUwMDEwJXUwMDE3JXUwMDFmJXUwMDEzJXUwMDA4
gainditu nahian, eta hori talka bikoitza izan zen,
JXUwMDM0JXUwMDBkJXUwMDBmJXUwMDBhJXUwMDA1
uzteaz gain, ohitura, hizkuntza, bizimodu, eguraldi desberdineko lekuetara iristen zirelako. 1910ean, Gipuzkoatik kanpo jaiotako
JXUwMDI4JXUwMDFmJXUwMDFmJXUwMDA1JXUwMDE5JXUwMDBkJXUwMDFiJXUwMDEzJXUwMDA2JXUw
MDBl
% 16koa zen, eta 1970ean, aldiz, % 35.
Altzatarrek kontatu digutenez, etorri zirenean aurkitu zituzten lan
JXUwMDNhJXUwMDAzJXUwMDBkJXUwMDA4JXUwMDBkJXUwMDA3JXUwMDFhJXUwMDBlJXUwMDFiJXUw
MDBh
ez ziren egokienak: oso ordutegi
JXUwMDM0JXUwMDE5JXUwMDBmJXUwMDFmJXUwMDA0JXUwMDBh
, lan gogorrak, soldata eskasa… Industria batzuetan, emakumeek
JXUwMDNmJXUwMDEyJXUwMDAxJXUwMDBjJXUwMDExJXUwMDA4JXUwMDA2JXUwMDA4
kobratzen zuten gizonek baino, jatorriaren arabera ere soldata
JXUwMDNjJXUwMDAxJXUwMDE2JXUwMDExJXUwMDA3JXUwMDE3JXUwMDE2JXUwMDBkJXUwMDA3JXUw
MDBm
zen, edo jabeek edozein unetan erabaki zezaketen soldata txikiagoa ematea, adibidez
JXUwMDI4JXUwMDAyJXUwMDFkJXUwMDFiJXUwMDExJXUwMDE2JXUwMDA3JXUwMDE1JXUwMDEzJXUw
MDFiJXUwMDAy
eginez gero. Hala ere, bertan lan egiteko prest zeuden
JXUwMDMwJXUwMDAxJXUwMDA1JXUwMDBkJXUwMDAzJXUwMDA3JXUwMDExJXUwMDExJXUwMDE3JXUw
MDFk
soldata bat jasoko zutelako eta bizileku berrian egoera berdinean zeuden beste familiekin etxea
JXUwMDMzJXUwMDA0JXUwMDAxJXUwMDFlJXUwMDExJXUwMDEzJXUwMDA2JXUwMDFkJXUwMDFkJXUw
MDBlJXUwMDFmJXUwMDBlJXUwMDA0
dirua iristen zitzaielako.
Hauek dira Altza inguruan pisu handia izan zuten industrietako batzuk:
JXUwMDE2JXUwMDJiJXUwMDE3JXUwMDE3JXUwMDBlJXUwMDBhJXUwMDBm
, Luzuriaga, Ramón Vizcaíno, Contadores,
JXUwMDEwJXUwMDJkJXUwMDE3JXUwMDAwJXUwMDE3JXUwMDE3JXUwMDEzJXUwMDBhJXUwMDA0
portzelana fabrika, Molinaoko petrolio fabrika, irin fabrika...
Industria hauetako askotan
JXUwMDM3JXUwMDFkJXUwMDE2JXUwMDExJXUwMDAxJXUwMDExJXUwMDAyJXUwMDBlJXUwMDA4
oso luzea zen, 8 ordu baino gehiagokoa. Horretaz gain, diru gehixeago irabazteko
JXUwMDM3JXUwMDFkJXUwMDE2JXUwMDEx
gehigarriak egiten zituzten edo
JXUwMDNhJXUwMDBi
lekutan lan egiten zuten. Horrela, altzatar askok lanean pasatzen zuten egun osoa mantenua irabazi ahal izateko.
Industrian lan egiteari zegokionez,
JXUwMDNkJXUwMDFmJXUwMDE4JXUwMDA3JXUwMDE3JXUwMDE2JXUwMDBkJXUwMDA3JXUwMDFhJXUw
MDE1JXUwMDEyJXUwMDA2JXUwMDFi
handiak zeuden gizon eta emakumeen artean. Lantegietan lan egiten zuten emakume gehienak
JXUwMDNkJXUwMDFmJXUwMDExJXUwMDA0JXUwMDAxJXUwMDFhJXUwMDBlJXUwMDFmJXUwMDE3JXUw
MDEzJXUwMDBhJXUwMDA0JXUwMDBlJXUwMDBm
kaleratzen zituzten. Horregatik, familia aurrera ateratzeko dirua behar zuten emakume ezkonduek bestelako
JXUwMDM0JXUwMDBkJXUwMDBmJXUwMDBjJXUwMDBiJXUwMDBkJXUwMDAxJXUwMDA0JXUwMDBh
bilatu behar izaten zituzten, hala nola, emakume eta gizon
JXUwMDM5JXUwMDAzJXUwMDA3JXUwMDE3JXUwMDEzJXUwMDE1JXUwMDA3JXUwMDE2JXUwMDBi
etxe edo arropa garbiketa, dendetan laguntzea, edo etxean
JXUwMDMyJXUwMDA1JXUwMDFjJXUwMDA3JXUwMDAxJXUwMDFi
lana egitea eta gero lan hori oihalgintza fabrika edo tailerrei edo arropa-dendei saltzea.
JXUwMDEwJXUwMDI5JXUwMDE0JXUwMDA3JXUwMDAwJXUwMDE3JXUwMDBl
ere fabriketan lan egiten zuten. Datu zehatz gutxi ditugu, baina adibidez Errenterian (“Manchester txikia” deitzen zitzaion garai hartan, hainbeste fabrika edukitzeagatik), XX. mendearen hasieran, fabriketako
JXUwMDM0JXUwMDBkJXUwMDBmJXUwMDA5JXUwMDBlJXUwMDA1JXUwMDA5JXUwMDAwJXUwMDBi
% 12 baino gehixeago 16 urtetik beherakoak ziren, neskak eta mutilak, eta bazegoen errosario-fabrika bat zeinetan langileen
JXUwMDNkJXUwMDE3JXUwMDE2JXUwMDBkJXUwMDA4
baino gehiago 16 urtetik beherakoak ziren. Langile haur-gazteei oso gutxi ordaintzen zieten, “
JXUwMDM5JXUwMDExJXUwMDAyJXUwMDE3JXUwMDBiJXUwMDBhJXUwMDBkJXUwMDEz
” kategoria zutelako.
Poliki-poliki, langileak
JXUwMDM5JXUwMDBmJXUwMDFhJXUwMDFiJXUwMDAzJXUwMDBkJXUwMDE1JXUwMDBlJXUwMDFmJXUw
MDBi
joan ziren beren lan baldintzak hobetzeko, hasieran bat-batean eta geroago
JXUwMDJiJXUwMDFhJXUwMDA3JXUwMDBhJXUwMDBkJXUwMDAyJXUwMDBhJXUwMDE1JXUwMDAxJXUw
MDEwJXUwMDExJXUwMDE1JXUwMDBm
antolatuz. Protestak eta grebak egiten zituzten langile bat
JXUwMDNhJXUwMDBiJXUwMDBkJXUwMDAxJXUwMDAyJXUwMDA2JXUwMDAzJXUwMDA3JXUwMDBlJXUw
MDAy
kaleratzen zutenean, edo istripu larri bat gertatzen zenean, edo soldata igoerak eskatzeko. Haurren lanaren aurkako
JXUwMDM0JXUwMDA5JXUwMDAyJXUwMDAyJXUwMDA0JXUwMDBh
ezartzen hasi ziren eta 1977az geroztik, gutxienez 16 urte eduki behar dira lan egiten hasteko, haur eta gazteek
JXUwMDNkJXUwMDE2JXUwMDE4JXUwMDA0JXUwMDAzJXUwMDBkJXUwMDBm
urte gehiago pasatzeko.
Familiako kide edo ezagunen batek industrian lan egiten al du? Fabrikek nolako kutsadura eragin dute bizi zaren inguruan?